Nüfus Politikaları

NEDEN NÜFUS POLITIKASI?

            Günümüzde bütün dünya ülkelerinin en çok üzerinde durduğu konulardan biri de nüfustur. Artan dünya nüfusu bir yandan sınırlı doğal kaynakları tüketirken diğer yandan nüfus ve nüfusun özellikleri ülkeler için önemli olmaya devam etmektedir.

            Yirminci yüzyılın ortalarına kadar ülkeler, nüfusun sayısal olarak fazlalığını güçlü olmak için gerekli ve yeterli bir faktör olarak görüyorlardı. Ancak günümüzde nüfusun sayısal fazlalığından çok, nitelikleri üzerinde durulmaktadır. Nüfus miktarı ve özellikleri ile ülkelerin kalkınmaları arasında ilişki kurulmaktadır. Ülkelerin geleceğe yönelik kalkınma planlarının uygulayabilmeleri için nüfus ile uyumlu olması kalkınma hızlarını etkilemektedir.  Günümüzde ülkeler aşırı nüfus artışının sorun yaratması ve buna karşı önlem alınması gerektiğinden çeşitli nüfus politikaları uygulamaktadır. Bir yandan aşırı nüfus artışı çeşitli sorunlara yol açarken diğer taraştan da nüfusun çok az artması veya eksilmesi de ülkelerin varlığını ve geleceğini tehdit etmektedir.

İşte bu nedenlerle nüfusun belli bir oranda, sorun yaratmadan artışını sağlamak hedeflenmektedir. Oysa bu her zaman ve her ülke için o kadar kolay olmamaktadır. Nüfus politikaları; nüfusun niteliğini (eğitim), niceliğini (sağlık ve doğurganlık) ve dağılımını (kır, şehir, dış ülke) etkileyen bilinçli uygulamalardır.

Nüfus politikaları, kullanılan yöntem ve tekniklerle ülkelerin ihtiyaç ve amaçları doğrultusunda Dünyada genel olarak 3 farklı şekilde uygulanmaktadır. 

1. AZALTMA POLİTİKASI: Nüfus artış hızını azaltmaya yönelik olarak uygulanan nüfus politikası (Çin, Hindistan, Bangladeş, Nijerya ve Endonezya gibi ülkelerin uyguladığı politikadır.)

Var olan kaynaklara oranla nüfus miktarının çok şazla olduğu ya da ekonomik büyümeye oranla nüfus artış hızının çok yüksek olduğu ülkeler de uygulanan nüfus politikasıdır.

2. ARTTIRMA POLİTİKASI: Nüfus artış hızını yükseltmek için uygulanan nüfus politikası (Batı Avrupa ülkeleri ile Rusya, Avustralya ve Japonya gibi ülkelerin uyguladığı politikadır).

Var olan kaynaklara oranla nüfusun az olduğu ya da ekonomik büyümeye oranla nüfus artış hızının düşük olduğu ülkelerde uygulanan nüfus politikasıdır. Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızının çok yavaşladığı görülür.

Bu durumu sorun olarak gören ülkeler nüfus artış hızını yükseltmeyi amaçlar. Bazı ülkeler de fazla nüfusu siyasi ve askerî güç olarak gördüğü için arttırmaya yönelik politika izler.

3. İYİLEŞTİRME POLİTİKASI: Nüfusun nitelik ve niceliğini iyileştirmek amacıyla uygulanan nüfus politikası (Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan Meksika, Arjantin ve Güney Afrika Cumhuriyeti gibi ülkelerin uyguladığı nüfus politikasıdır.)

Var olan kaynaklarla nüfus miktarının ya da ekonomik büyümeyle nüfus artış hızının paralel olduğu ülkelerde uygulanan mevcut nüfusu koruma ve nitelik yönünden iyileştirmeyi amaçlayan politikalardır.

Etkinlik 1

Nüfus politikalarıyla ilgili aşağıdaki tabloya uygun olanı yapınız.

Uygulama	Nüfus artış hızını artırır.	Nüfus artış hızını azaltır.
Evlenme yaşının küçültülmesi
Doğum kontrolüyle ilgili araç gereçlerin ücret siz dağıtılması
Doğum yapan kadınlara ücretli ve uzun süreli izin verilmesi
Çok çocuklu ailelerin bazı vergilerden muaf tutulması	✔
Çocuk sahibi olmayan yaşlıların bakımını devletin üstlenmesi
Çocukların masraflarının devlet taraşından karşılanması

 

Ülkelerin Farklı Nüfus Politikaları

Dünya üzerinde nüfus artışı her yerde şarklılıklar gösterir ve zamanla değişime uğrar. 30-40 yıl öncesin de Güney Asya, Orta ve Güney Amerika doğal artış oranının en şazla olduğu yerler iken 1970’lerin sonlarında Afrika Kıtası nüfus artışında öne geçmiştir. Geçmişte nüfus patlaması yaşanan ve dünyanın diğer alanlarına göç veren Avrupa ülkeleri şimdi ise en düşük artış oranına sahip durumdadır.

Dünyanın şarklı ülkelerinde nüfus politikalarının uygulanması bir dizi kararlara, çeşitli politikalar arasındaki öncelik ve dengelere bağlıdır. Bazı ülkeler, nüfusunun artış hızını düşürme çabasındayken bazıları nüfus politikaları sonucunda düşen artış hızını tekrar yükseltme eğilimindedir.

 Japonya’da Nüfus Politikaları

Japonya devleti, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında aileleri çok çocuk yapmaları konusunda teşvik etmiş, aile planlamasına karşı çıkmıştır. Bu dönemdeki nüfusun artırılmasının nedenleri, nüfusun askerî ve üretici güç olarak görülmesidir.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra evlerine dönen askerler, sömürgeleri terk eden mülteciler ve tıp alanındaki ilerlemeler, Japonya’da doğal nüfus artış hızının çok yükselmesine neden olmuştur. Bu dönemde binde 13 olan nüfus artış hızı binde 20’ye yükselmiştir. Bu durum Japonya’da nüfusun ikiye katlanma süresinin 35 yıla düşmesine neden olmuştur. Nüfus artış hızının yüksek olması, kalkınma hızını azaltacağı ve askerî alanda aşırı nüfusun öneminin kalmaması, ülkeyi yeni bir nüfus politikasına zorlamıştır. 

1948’de Japonya yeni bir nüfus politikası belirlemiştir. “Irkı Koruma Yasası” adıyla alınan önlemler sayesinde 1947’de binde 34 olan doğum oranı, on yıl içinde binde 18’e düşmüştür. Bu değer, 2000’li yıllarda durma noktasına gelmiştir.

Japonya’nın doğal nüfus artışındaki bu değişimler, ülkede yeni nüfus politikalarının belirlenmesini zorunlu kılmıştır. Aileler çok sayıda çocuk sahibi olmaları için teşvik edilmiştir.  1991 yılına gelindiğinde teşvik kampanyasıyla bir miktar artış sağlanmışsa da beklenen başarı elde edilememiştir. 2009 yılında ise bu oran % - 0,14’e inmiştir.

Etkinlik 2

Aşağıda Japonya’nın 1950 ve 2000 yıllarına ait nüfus piramitleri ile nüfus artış hızının bugünkü oranlar da devam etmesi hâlinde 2050 yılına ait nüfus piramidi tahminî olarak gösterilmiştir (BM). Piramitleri inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.

• Japonya'nın 1950­1990 yılları arasında nüfus artış hızını azaltmaya, 1990­2017 yılları arasında ise nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik politikalar uyguladığı bilinmektedir. Verilen nüfus piramitleri incelendiğinde uygulanan bu nüfus politikalarının Japonya'nın nüfus yapısını nasıl etkilediği söylenebilir?

• Japonya'da toplam nüfus içinde çocuk nüfus (0­14 yaş) oranı, 1975 yılında %22 iken 2015 yılında %13'e düşmüştür. Benzer şekilde yaşlı nüfus (65 ve üzeri yaş) oranı, 1975 yılında %9 iken 2015 yılında 26,3'e yükselmiştir. Çocuk nüfus oranının azalmaya, yaşlı nüfus oranının da artmaya devam etmesi hâlinde Japonya'da hangi sosyoekonomik problemler yaşanabilir?

• Japonya'da 1990 yılından sonra nüfus artışını hızlandırıcı politikalar uygulanmasına rağmen nüfus artış hızı 1995'te ‰3,6, 2005'te ‰2, 2015'te de ‰­1,2'lik oranlarla devamlı düşmüştür. 1990 yılından sonra uygulanan nüfus politikalarının başarısızlığında etkili olan başlıca faktörler neler olabilir?

Hindistan’da Nüfus Politikaları

Bir milyarın üzerinde nüfusa sahip olan Hindistan, nüfus artış hızı bu şekilde devam ettiği durumda Çin’i geçerek birinci sıraya geçecektir. Hindistan, 25 federe ve 7 birlik toprağı şeklinde örgütlenmiştir. Ülkede etnik bir bütünlük olmadığı gibi dinî bakımdan da birçok topluluk bulunmaktadır. Bu etmenler ülkede ortak bir nüfus politikası uygulanmasını zorlaştırmaktadır.

Hindistan’ın İngiltere’nin egemenliğinde bulunduğu dönemde doğum ve ölüm oranları yüksekti. Bu nedenle nüfusta büyük bir artış görülmemekteydi. Hindistan’ın bağımsızlığını kazandığı 1947’den sonra nüfus artış hızı yükseldi. Bunun temel nedeni yüksek olan doğum oranının devam etmesi ve tıptaki ilerlemelere bağlı olarak ölüm oranlarının düşmesidir. 1970’ten sonra ülkede nüfus artış hızı azalmaya başladı fakat nüfus artış hızı yine yüksekti. Ayrıca nüfus artış hızı düşse de nüfusu çok olduğu için bu durum ülke nüfusunun yine çok yüksek miktarda artmasına neden olmaktaydı. Bu nedenle 1960’tan sonra nüfus artış hızının azaltılması için teşvik politikaları benimsendi. Önceleri üçten fazla çocuk sahibi olanların kısırlaştırılması uygulamasına başlandı. Bu uygulamanın toplumsal sorunlara neden olmasına bağlı olarak devletin zorlaması yerine eğitim çalışmalarıyla doğumların azaltılması yoluna gidilmiştir.

Etkinlik 3

“Nüfus kontrolü bizim tüm sorunlarımızı çözemez ama nüfus kontrolu yapılmadan öteki sorunlarımız da çözülemez”. Nehru 1959 (Dönemin Hindistan Başbakanı).

Yukarıdaki ifadeyi nüfus politikaları çerçevesinde yorumlayarak Hindistan gibi ülkelerde nüfusun kontrolünün neden önemli olduğunu defterinize kompozisyon şeklinde yazınız.

Etkinlik 4

                Bir ülkede, nüfus politikaları uygulanmadan önceki (A) ve uygulandıktan sonraki (B) durum karikatürize edilerek gösterilmiştir. Buradan hareketle uygulanan politikanın sonucunu nüfus politikası ve ekonomi çerçevesinde yorumlayınız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Fransa’da Nüfus Politikaları

Günümüzde Avrupa ülkeleri en düşük nüfus artış oranına sahiptir. Nüfuslarını artırmak için değişik politikalar uygulamaktadırlar. Fransa da bu ülkelerden biridir. Aşağıdaki grafik incelendiğinde Fransa’da nüfus artış hızının belli dönemlerde azaldığı görülmektedir.
Özellikle I. ve II. Dünya Savaşları sırasında nüfus artış oranı düşmüştür. “Nüfus patlaması” denen ve hızlı ekonomik gelişme dönemi olan 1950-1975 yılları arasında nüfus hızla artmıştır. Ancak 1975’ten sonra nüfus artışı gözle görülür bir şekilde yavaşlamıştır. Fransa, bu durumun getireceği olumsuz sonuçları engellemek için 1985 yılında ailelerin daha fazla çocuk sahibi olmaları yönünde afişlerle kampanya başlatmış ayrıca yabancı işçi göçüne izin vermiştir.

Etkinlik 5

Yukarıda bazı ülkelerin 2006 yılına ait nüfus piramitleri verilmiştir. Bu piramitlerden ve ön bilgilerinizden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

1. Piramitler arasındaki farklılıklar nelerdir?
2. Piramitlerden hangisi nüfusu hızla azalan ülkeleri göstermektedir?

3. Ülkelerden hangisinin nüfusu hızla artmaktadır? Bunun sebeplerini yazınız.
4. Japonya ve Endenozya gibi ülkelerin nüfus planlaması yoluyla hangi sorunlarını çözebileceklerini yazınız
5. I. - II. – III - IV piramitlerde gösterilen ülkelerden hangisinde nüfus doğal artış hızı fazladır? Neden?
6. Piramitlerde belirtilen ülkelerden hangisinde bağımlı nüfus daha fazladır? Neden?
7. Bu ülkelerden hangisinde nüfus artış hızının azaltılması için önlemler alınmalıdır? Neden?
8. Bu ülkelerden hangisinde yakın bir gelecekte nüfusun artmaması önemli bir sorun olacaktır? Neden?

Hızlı nüfus artışı, dünyanın birçok ülkesinde çeşitli problemlere (kaynakların tüketimi, çevre sorunları vb.) yol açmaktadır. Bu problemlerin çözümüne yönelik uygulanan nüfus politikaları sayesinde nüfus artış hızı düşürülmeye çalışılmaktadır. Diğer taraftan bazı ülkelerde de nüfus artış hızının çok düşük olması veya nüfusun artmaması, bu ülkelerin varlığına ve geleceğine yönelik tehditler konusunda ciddi sorunlar teşkil etmektedir. Kendini yenileyemeyen nüfus yapıları; nüfusun yaşlanması başta olmak üzere iş gücü açığı, savunma zafiyeti gibi birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla bu ülkelerin nüfus artış hızını yükseltmeye yönelik politikalar uyguladığını söylemek mümkündür. Ortaya çıkan bu tür sorunlardan dolayı dünyanın çeşitli ülkelerinde farklı nüfus politikaları uygulanmaktadır.

Etkinlik 6

 Aşağıdaki tabloda uygulanan nüfus politikalarına göre nüfus artış hızının azalması veya artması durumunda ortaya çıkabilecek olumlu ve olumsuz sonuçlar numaralandırılarak verilmiştir. Numaraları ilgili yerlere yazınız. 

1 Doğal kaynakların tüketimi artar.	2 Yaşlı nüfus artar.	3 Üretimde artış gözlenir.	4 Kalkınma hızı düşer.
6 Devlet hizmetlerinin kalitesi yükselir.	7 İş gücü artar.	8 Nüfusa bağlı yatırımlar artar ve tasarruflar azalır.	9 Vergi gelirleri artar.
11  Kişi başına düşen millî gelir artar.	12  Sağlık ve eğitim hizmetleri yetersiz kalır.	13 Üretken nüfus azalır.	14 Ürünlere talep azalır ve üretim yavaşlar.
16 Tasarruflar artar.	17 İşçi ücretleri ucuzlar.	18 Konut ihtiyacı azalır.	19 İstihdam sorunları azalır.

a) Nüfus artış hızının azalmasının olumlu sonuçları: ............................................................................
b) Nüfus artış hızının azalmasının olumsuz sonuçları:...........................................................................
c) Nüfus artış hızının yükselmesinin olumlu sonuçları: ........................................................................
d) Nüfus artış hızının yükselmesinin olumsuz sonuçları: ......................................................................

Nüfus Politikalarının Olumlu ve Olumsuz Yönleri

Günümüzde gelişmekte olan ülkelerde nüfus artış hızının düşürülememesinin, bu ülkelerin iktisadi gelişmelerini sekteye uğratacağı görüşü hâkimdir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerde de nüfus artış hızının minimum düzeye inmesinin, hatta durma noktasına gelmesinin birçok probleme kaynak teşkil edeceği savunulmaktadır. Bu nedenle ülkeler, nüfus politikaları ile nüfusu kontrol altına alma girişimlerinde bulunmaktadır.

Nüfus artış hızının düşmesinin olumlu sonuçları:

• Anne ve bebeklerin sağlık düzeyleri iyileşir.

• Sağlık ve eğitim hizmetlerinin kalitesi artar.

• Kişi başına düşen milli gelir artar.

• Yaşam standartları yükselir.

Nüfus artış hızının düşmesinin olumsuz sonuçları:

• Cinsiyet dengesizliği ortaya çıkar.

• Nüfus miktarı azalır.

• Uzun vadede nüfus dinamizmini kaybeder.

• Yaşlı nüfus artar.

• Çalışan nüfus  ve genç nüfus azalır.

• İş gücü açığı oluşur.

• Emekli nüfus miktarı artar.

• Emekli nüfusa ödenen para miktarının artması ekonomiyi olumsuz etkiler.

Nüfus artış hızının fazla olmasının olumlu sonuçları:

• Üretim ve vergi gelirleri artar.

• Mal ve hizmetlere olan talep artar.

• İş gücü ucuzlar ve üretim maliyetleri azalır

• Piyasalar genişler ve yeni yatırım sahalar açılır.

• İhracatta rekabet kolaylaşır.

• Yeni endüstri kolları gelişir.

Nüfus artış hızının fazla olmasının olumsuz sonuçları:

• İç ve dış göçler artar.

• İşsizlik artar.

• Tüketim artar. 

• İhracat azalır.

• Tasarruflar azalır.

• Hayat şartları zorlaşır.

• Ekonomik kalkınma hızı yavaşlar.

• Bağımlı nüfus oranı artar.

• Kişi başına düşen milli gelir azalır.

• Demografik ( Nüfusa dayalı: okul hastane vb.) yatırımlar artar.

• Çevre kirliliği artar,

• Belediyelerin hizmet götürmesi zorlaşır.

• İnsanların temel ihtiyaçlarının karşılanması zorlaşır.

• Yer altı ve yer üstü kaynaklarının tüketimi artar.

• Konut açığı oluşur,

• Tarım arazileri amaç dışı kullanılır.

• Gecekondulaşma artar.

• Sağlık ve eğitim hizmetleri yetersiz kalır.

Etkinlik 7

Aşağıdaki tabloda nüfus politikalarının olumlu ve olumsuz yönleri ile ilgili boş bırakılan bölümleri örnektekine uygun ifadelerle doldurunuz.

NÜFUS POLITIKALARI
Nüfus Artış Hızının Düşmesinin		Nüfus Artış Hızının Yükselmesinin
Olumlu Sonuçları	Olumsuz Sonuçları	Olumlu Sonuçları	Olumsuz Sonuçları
Anne ve bebeklerin sağlık düzeylerinin yükselmesi	Iş gücüne duyulan ihtiyaç artıyor.	Üretimin artması	Tasarrufların azalması
Konut ihtiyacı azalır.	Üretken nüfus azalır.	İşçi ücretleri ucuzlar.	Sağlık ve eğitim hizmetleri yetersiz kalır.

Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından meb ders kitaplarından yararlanarak üretilmiştir.