Enerjisini Güneş’ten alan, yeryüzünü aşındırma, taşıma, biriktirme yoluyla şekillen-diren kuvvetlere DIŞ KUVVETLER denir. Dış kuvvetler faaliyetlerini; aşındırma, taşıma ve biriktirme olmak üzere üç aşamada gerçekleştirir. Dış kuvvetler yıkıcı kuvvetlerdir. Akarsular, yeraltı suları, rüzgarlar, buzullar, dalgalar, akıntılar ve gel-git dış kuvvetlerdir.
Dış kuvvetlerin etki alanları İklim koşullarına ve topoğrafyaya bağlı olarak bölgeden bölgeye değişmektedir.
Yağışlı, nemli iklim bölgelerinde akarsular,
Kurak-yarı kurak iklim ve çöllerde rüzgârlar,
Kıyılarda dalga ve akıntılar,
Karstik bölgelerde yer altı suları( Karstlaşma),
Yüksek enlemler ile dağlık bölgelerde ise buzullar
Enerjisini Güneş’ten alan, yeryüzünü aşındırma, taşıma, biriktirme yoluyla şekillendiren
kuvvetlere DIŞ KUVVETLER denir. Dış kuvvetler faaliyetlerini; aşındırma, taşıma ve biriktirme olmak üzere üç aşamada gerçekleştirir. Yıkıcı Kuvvetlerdir.
1)Rüzgarlar
Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde etkilidir.
Rüzgar aşınım şekilleri
a)Mantar Kaya
Rüzgarların zeminden 1 metre kadar havaya kaldırdığı kum tanelerini kayaların alt kısımlarına çarptırarak aşındırmasıyla ortaya çıkan mantar görünümlü kayalardır. Nevşehir’de görülür. Aşınmayan kısımlar şapka görünümü alır.
b)Tafoni
Kayaçların sular tarafından çözünen kısımları rüzgar tarafından aşındırılır. Böylece kayaç içinde kavuklar meydana gelir.
c) Şahit Kaya
Aşınıma karşı farklı dirençteki malzemelerden oluşan kayalarda, rüzgarın aşındırması yada mekanik çozülme sonucu gevşemiş malzemenin koparılması gibi sebeplerle oluşan yüksekliklerdir d)Yardang
Farklı dirence sahip yüzeylerde yumuşak ve dayanıksız kısımların aşınmasıyla oluşan girintili çıkıntılı bozuk kayalık yüzeylerdir.
Rüzgar birikim şekilleri
a)Barkan
Rüzgarın biriktirmesi sonucu meydana gelen hilal biçimindeki şekillerdir.
b)Kumullar
Kum tanelerinin oluşturdukları yığınlara kumul denir.
R
c) Lösler
Rüzgarın taşıdığı ince boyuttaki malzemeleri hızının azaldığı yerde biriktirmesiyle oluşan depolardır.
Not: Ülkemizde tafoni ve kumullar hariç diğer rüzgar şekillerine rastlanmaz. Çünkü rüzgârlar çok etkili değildir.
Ülkemizde Rüzgarların Etkileri
Ülkemizde rüzgârların etkili olduğu sahalar yandaki haritada gösterilmiştir.Türkiye’de çöl alanı olmadığından çöllere özgü birçok yer şekli ülkemizde görülmez. Bunlardan sadece kumullara rastlanır. İç Anadolu’da Konya Ovası’nın bir kısmı, Güneydoğu Anadolu’nun güneyi ve kıyılardaki kumsallar, rüzgâr erozyonunun etkili olduğu başlıca yerlerdir. Bu yerlerin ortak özelliği bitki örtüsünün cılız, yüzeyin kuru ve taneli olmasıdır.Konya Karapınar’da ve bazı denize yakın yerlerde kıyılarımızda Çukurova, Göksu, Küçükmenderes, Çarşamba, Bafra ve Sakarya deltaları ile Kilyos ve Şile, kıyı kumullarına rastlanır.
