EKOSİSTEMİN İŞLEYİŞİ, BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ AKIŞI

EKOSİSTEMİN ÖGELERİ VE İŞLEYİŞİ

Ekosistem,  Yaşamın gerçekleştiği hava küre, su küre, taş küre ve canlı kürenin birbirleriyle en çok etkileşimde bulundukları alan ekosistemi oluşturur. Buna göre ekosistemi; hava, toprak ve su gibi cansız ögeler ile canlıların oluşturduğu yaşam alanı olarak ifade edebiliriz.  Ekosistemlerin sınırları değişkendir. En büyük ekosistem olan Dünya’ya ekosfer denir. 

Canlılar, çevrelerindeki canlı ve cansız varlıklarla ilişkili şekilde yaşamlarını sürdürür.   

Ekosistem, canlı (biyotik) ve cansız (abiyotik) unsurlardan oluşur. Toprak, kaya, su, güneş ışığı ve atmosfer ekosistemin cansız ögelerini; üreticiler (bitkiler ve fitoplanktonlar), tüketiciler (hayvanlar) ve ayrıştırıcılar da (bakteri ve mantarlar) canlı ögelerini oluşturur  

BİYOÇEŞİTLİLİK

BİYOÇEŞİTLİLİK (CANLI ÇEŞİTLİLİĞİ)

Hava, su, toprak ve canlılardan oluşlan yaşam alanına biyosfer denilir. Canlıların doğal ortamlar içerisinde yaşadığı küre olan biyosfer (canlılar küresi); litosfer, atmosfer ve hidrosfer ile etkileşim hâlindedir.

Karalarda yaşayan canlılar, atmosferde belirli bir yüksekliğe kadar yaşama imkânı bulabilmektedir. Bu seviyeden sonra ise atmosfer basıncının, sıcaklığın ve oksijen miktarının düşmesi gibi nedenler, canlıların yaşamasını zorlaştırır. 

BİYOMLAR(BİYOÇEŞİTLİLİĞİN YERYÜZÜNE DAĞILIŞI)

BİYOMLAR(BİYOÇEŞİTLİLİĞİN YERYÜZÜNE DAĞILIŞI)

Ekosistem, biyosferde birbirleriyle sürekli etkileşim hâlinde olan canlı ve cansız unsurlardan oluşur. Canlılar, çevrelerindeki canlı ve cansız varlıklarla ilişkili şekilde yaşamlarını sürdürür.

Belirli bir canlı türünün yaşam alanı ise habitat olarak adlandırılır.

Biyom, benzer yetişme şartlarına sahip bitki ve hayvan topluluklarını içinde barındıran bölgelere denir. Bunlar karasal ve su biyomları olmak üzere iki gruba ayrılır. Karasal biyomlar, iklim bölgelerine göre Ekvator’dan kutuplara doğru kuşaklar oluşturur. Her biyomun kendine özgü bitki örtüsü ve hayvan türü olmakla beraber biyomlar daha çok bitki örtüsüne göre adlandırılmaktadır. 

Türkiye’nin Yeryüzü Şekillerinin Özellikleri - Ovalar ve Platoları

2. TÜRKİYE’NİN OVALARI

Türkiye’de ovalar; konumu, denize uzaklığı, büyüklüğü, biçimi ve yükseltileri bakımından farklı özellikler gösterir. Kıyılarımızda gelgit olayının etkin olmamasından dolayı akarsuların döküldüğü yerlerde  akarsuların taşıdığı alüvyonları denizde biriktirmesiyle oluşan delta ovalarıdır. 

Delta Ovaları :

Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin taşıdığı alüvyonları Akdeniz’de biriktirmesiyle oluşan Çukurova

delta ovalarının en büyüğüdür. 

Kızılırmak- Bafra, 

Yeşilırmak- Çarşamba,

Göksu Nehri - Silifke

Asi Nehri- Amik

Sakarya Nehri- Düzce

Bakırcay- Bergama

Gediz - Menemen

Küçük Menderes-Selcuk

Büyük Menderes - Balat, 

Meriç- Meriç diğer delta ovalarıdır. 

Türkiye’nin Yeryüzü Şekillerinin Özellikleri- Dağlar

Türkiye’nin Yeryüzü Şekillerinin Özellikleri

• Türkiye ortalama yükseltisi fazla olan Dağlık ve engebeli bir ülkedir. (1132m )
• Dağlar doğu batı doğrusunda kıyıya paralel uzanır. 
• Bu nedenle iç bölgelerden Kuzey -Güney ulaşımı  zordur. 
• Ortalama yükseltisi en düşük bölgesi Marmara Bölgesi’dir.

İzohips Haritasi ve Yerşekilleri Etkinlği

İzohips Haritasi ve Yerşekilleri Etkinlği


 Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

TÜRKİYE'NİN OVA VE PLATOLARINI YERİNE YERLEŞTİRME ETKİNLİĞİ

TÜRKİYE'NİN OVA VE PLATOLARINI YERİNE YERLEŞTİRME ETKİNLİĞİ Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

Yer Şekillerine Göre İzohipslerin Aldığı Şekiller

Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

İzohipsler ve Yeryüzüşekilleri Etkinliği

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN İZOHİPSLERE YANSIMASI  Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

Dış Kuvvetler ve Yeryüzüşekilleri Oyunu

DIŞ KUVVETLER VE YERYÜZÜŞEKİLLERİ OYUNU
 
Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

Türkiye'nin Dağları

Türkiye'nin Dağları Oyunu

   

Bu içerik e-cografyahane yazarları tarafından üretilmiştir.

DIŞ KUVVETLER - Akarsu Aşınım ve Birikim Şekilleri

DIŞ KUVVETLER

Enerjisini Güneş’ten alan, yeryüzünü aşındırma, taşıma, biriktirme yoluyla şekillen-diren kuvvetlere DIŞ KUVVETLER denir.  Dış kuvvetler faaliyetlerini; aşındırma, taşıma ve biriktirme olmak üzere üç aşamada gerçekleştirir. Dış kuvvetler yıkıcı kuvvetlerdir.  Akarsular, yeraltı suları, rüzgarlar, buzullar, dalgalar, akıntılar ve gel-git dış kuvvetlerdir.

Dış kuvvetlerin etki alanları İklim koşullarına ve topoğrafyaya  bağlı olarak bölgeden bölgeye değişmektedir. 

• Yağışlı, nemli iklim bölgelerinde akarsular,
• Kurak-yarı kurak iklim ve çöllerde rüzgârlar, 
• Kıyılarda dalga ve akıntılar,
• Karstik bölgelerde yer altı suları( Karstlaşma), 
• Yüksek enlemler ile dağlık bölgelerde ise buzullar 
  

TÜRKİYE'DE İÇ KUVVETLER

TÜRKİYE'DE İÇ KUVVETLER  

Türkiyenin bulunduğu yerkabuğunun şekillenmesinde ve oluşmasında Epirojenez(Kıta Oluşumu), Dağ Oluşumu(Orojenez), Faylanma(Deprem), ve Volkanizma etkli olan dış kuvvetlerdir. Bu hareketleri Anadolu Katı kabugunun altındaki hareketli olan magmadaki konveksiyonel akıntılar oluşturmaktadır.

 Ülkemizin bulunduğu kabuk tabakası çeşitli jeolojik devirlerde  Dağ oluşumu, kütle halinde alçalma-yükselme ( Epirojenez) III. Jeolojik zamanın ikinci yarısından sonra yatay ve dikey yönde yer hareketlerine uğramıştır. Bu hareketler sonrasında Kuzey de Kuzey Anadolu Dağ ve Güneyde Toros dağ kuşakları tektonik kökenli çukurluklar ve yüzlerce km uzunluğundaki kırık hatlar oluşmuştur.

Bu kırık hatlarda çıkan Lavlar ile volkanik araziler ve patlamalarla Vokanik dağlar oluşmuştur.

KAYAÇLAR ve YERŞEKİLLERİ

KAYAÇLAR

Kayaç (taş), bir ya da birden fazla mineralin birleşmesinden oluşan katı ve doğal bir maddedir. Kuvarsit ve mermer tek bir mineralden, granit ve bazalt gibi kayaçlar ise birden fazla mineralden oluşmaktadır. Kayaçları inceleyen bilim dalına petrografi denir.  

İnsanlar geçmişten tarihlerden bugüne kayaçlardan yararlanmış kap kaçak süs eşyaları savaş aletleri kale yapımı mesken inşa etme de ve enerji ihtiyacını karşılamada ve sanayide hammadde olarak yer yüzünü oluşturan kayaçlardan yararlanmışlardır.

Oluşum şartlarına, fiziksel ve kimyasal özelliklerine kayaçlar 3'e ayrılır.

İÇ KUVVETLER

İÇ KUVVETLER

Yeryüzü şekillerinin bir kısmı, oluşumları için gerekli olan enerjiyi mantodaki konveksiyonel  akımlardan alır. Bu enerjinin sonucunda meydana gelen iç kuvvetler yeryüzü şekillerinin oluşmasını sağlar. 

İç kuvvetlerin oluşumu sürecinde yer kabuğunda meydana gelen hareketlere tektonik hareket adı verilmektedir. 

Enerjisini yerin içinden alan ve yeryüzünde kıtaları, dağları, depremleri, volkanizmayı oluşturan bu tektonik hareketlere İÇ KUVVETLER adı verilir.

TÜRKİYE’NİN GENEL JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ ve ZAMANLAR

JEOLOJİK ZAMANLAR

 1. İlkel Zaman (Prekambrien)

Günümüzden yaklaşık 570 milyon yıl önce sona eren jeolojik zamandır.

Yaklaşık 4 milyar yıl sürmüştür.

Bu devrin önemli olayları:

DÜNYA'NIN TEKTONİK OLUŞUMU ve LEVHALARIN HAREKETLERİ

DÜNYA'NIN TEKTONİK OLUŞUMU

        Dünya'nın ne zaman, nasıl oluştuğu hakkında çeşitli fikir ve kuramlar ileri sürülmüştür. Bu düşüncelere göre Dünya, günümüzden yaklaşık 4,6 milyar yıl önce kızgın gaz ve toz bulutlarının sıkışması sonucu oluşmuş ve ekseni etrafında dönerek soğumaya başlamıştır. (Big Bang teorisi) Yoğunluğu ve sıcaklığı fazla olan maddeler Dünya'nın merkezinde toplanmış, az olanlar ise dış kısmında kalmıştır. Bunun sonucunda Dünya; yoğunluk ve sıcaklık bakımından yer kabuğu, manto ve çekirdek olmak üzere üç katmandan oluşmuştur.  Bu katmanlara geosfer adı verilmektedir.

BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

Kutuplara yakın yerlerde ve dağların yüksek kesimlerinde hava sıcaklığı düşük olduğu için, yıl içerisinde yağan kar erimeyerek birikir...

             

Yıl boyu düşük sıcaklıktan dolayı erimeden geriye kalan karlara kalıcı kar ya da toktağan kar denir. Kalıcı karların başladığı yükseklik kalıcı kar sınırı olarak adlandırılır. Kutuplar tamamen buzullarla kaplıdır.

DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

4) DALGA VE AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER VE KIYI TİPLERİ

DALGA

Deniz yüzeyinde rüzgarın etkisiyle meydana gelen salınımlara dalga denir. Dalgaların oluşmasında, rüzgarlarla birlikte gelgit ve deniz tabanlarında meydana gelen deprem, heyelan ve volkanizma  gibi olaylar da etkili olur. Dalgalar çarptıkları yüksek kıyıları alttan aşındırır.